krzyż w alei głównej na Srebrzysku
Zwłoka w tworzeniu bloga trwała jeszcze dłużej niż się spodziewałem, ponieważ wydawało mi się, że stanie się on oknem reklamowym pewnej serii artykułów, którym chciałem zainteresować pewien tytuł prasowy znacznie poczytniejszy, niż te, z którymi współpracowałem do tej pory. Sprawa mocno się przewlekła, ale są jeszcze szanse na realizację tego planu. Wszystko powinno się wyjaśnić w tym tygodniu.
W tzw. międzyczasie udało mi się na nowo pozbierać materiały do przewidywanego wpisu nt. gdańskich nekropolii, które odwiedziłem w kwietniu. Interesująca (choć relatywnie krótka jak na tysiącletnie miasto) historia Cmentarza Srebrzyska została wyczerpująco przedstawiona na stronie Zarządu Dróg i Zieleni, dlatego skupię się na tym, czego na niej jak na razie brakuje, czyli opisowi Alei Zasłużonych.
Prawdę mówiąc, najbardziej uwagę zwracają jej... niewielkie wymiary. Gdyński Cmentarz Witomiński do tej pory dochował się dwóch kilkurzędowych alej (więcej szczegółów można znaleźć w doskonałej książce na ten temat), w Gdańsku wystarczył jeden, co prawda długi, położony niedaleko głównej bramy taras ciągnący się brzegiem położonych po prawej stronie od głównej alei Rejonów II (starsza część) i IV, z tym, że kilka odcinków prawej strony ścieżki (patrząc od wejścia) nie ma tak prestiżowego charakteru, zaś część lewej strony nie została jeszcze zagospodarowana. Podobnie jak w przypadku tego typu założeń w innych polskich miastach, wielu spośród pochowanych to weterani ruchu robotniczego (m.in. żołnierze Brygad Międzynarodowych w Hiszpanii), oficerowie LWP i dyrektorzy różnych przedsiębiorstw komunalnych. Większość z nich znalazło miejsce spoczynku w rejonie "zatoczki" w środkowej części alei. Na niektórych grobach znajduje się wizerunek Orderu Odrodzenia Polski. Kilku spośród nich uwzględniłem w poniższym wykazie ze względu na zajmowane stanowiska i udział w przejmowaniu Gdańska w polskie ręce w 1945 r., jednak skupiłem się na postaciach, które spoczęły tam bez względu na polityczne referencje.
Anna Kurska (1929-2016) - senator Bloku Senat 2001 i PiS, członkini władz krajowych Solidarnej Polski, członek Zarządi Regionu NSZZ "Solidarność" w 1980 r., sędzia, adwokat
Arkadiusz Rybicki (1953-2010) - działacz opozycji demokratycznej, poseł i przewodniczący gdańskiej PO, wiceprzewodniczący Partii Konserwatywnej, wiceminister kultury 1999-2001, radny Gdańska, zginął pod Smoleńskiem
Jacek Spychała (1975-2010) - reżyser widowisk plenerowych, założyciel wytwórni Eventcom, zginął w wypadku motocyklowym
Zbigniew Żakiewicz (1932-2010) - pisarz nurtu literatury kresowej, wykładowca filologii rosyjskiej UG
Hubert Górnowicz (1922-86) - profesor filologii polskiej UG, badacz gwar i nazw miejscowych
ppłk Władysław Dwojak (1925-2011) - starszy strzelec 1 Dywizji Pancernej gen. Maczka, prezes Ogólnokrajowego Stowarzyszenia Kombatantów PSZ na Zachodzie
Antoni Szczyt (1952-2010) - dyr. Pomorskiego Ośrodka Ruchu Drogowego, znany przyjaciel rowerzystów, utonął w RPA
Leszek Solski (1935-2010) - działacz Rodzin Katyńskich, zginął pod Smoleńskiem
kpt. Jan Janiczek - dowódca kompanii w 1 Pułku Strzelców Podhalańskich, teść L. Solskiego
Andrzej Kawa (1965-2013) - prezes Polskiego Związku Tenisa Stołowego 2009-10, zastępca dyrektora Centralnego Ośrodka Sportu 2008-11, doradca prezydenta B. Komorowskiego, wykładowca AWF
Brunon Synak (1943-2013) - profesor socjologii UG, przewodniczący sejmiku województwa pomorskiego 2002-10, prezes Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego 1998-2004
Stanisław Pestka (1929-2015) - prezes Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego 1976-80 i 1992-94, red. nacz. "Pomeranii" 1969-72 i 1990-94, poeta kaszubsko-języczny pod pseudonimem Jan Zbrzyca
Magdalena Modzelewska-Rybicka (1954-2016) - działaczka ROPCiO, Ruchu Młodej Polski, "Solidarności", komandor Orderu Odrodzenia Polski
płk Zbigniew Michel (1925-2016) - jako chorąży 1 Brygady Pancernej wraz z ppor. Bronisławem Wilczewskim zawiesił 28 III 1945 r. polski sztandar na Dworze Artusa
Józef Więckowski *(1928-84) - profesor budowy okrętów Politechniki Gdańskiej (PG)
Eugeniusz Murczkiewicz (1937-2009) - prezes Zarządu Woj. i członek honorowy Naczelnej Organizacji Technicznej
Marian Pelczar *(1905-83) - dyr. Biblioteki Gdańskiej PAN, wykładowca historii w WSP
Franciszek Kotus-Jankowski (1891-1958) - prezydent Gdańska 1945-46
Franciszek Chudoba (1910-69) - jeden z jego zastępców (drugim był również pochowany na tym cmentarzu Władysław Czerny, 1899-1976, wiceprezydent Warszawy 1944-45, wykładowca architektury na Politechnice Gdańskiej i Wrocławskiej)
Piotr Stolarek (1908-76) - wiceminister żeglugi 1952-56, prezydent Gdańska 1949-50, prz. MRN w Gdańsku 1950-53, prz. WRN w Gdańsku 1960-69, poseł na Sejm PRL
grób małżeństwa Bonstedt
Marian Seredyński *(1890-1959) - dyrektor szkół handlowych w Wolnym Mieście Gdańsku (WMG), działacz ZHP
Stanisław Rydlewski (1911-70) - prof. budownictwa przemysłowego PG, rektor 1968-70
Stanisław Schmidt - prz. MRN w Gdańsku 1953-54 i 1958-63
Małgorzata Pipkowa (1886-1963) - jedna z dwóch kobiet-uczestniczek obrony Poczty Polskiej w Gdańsku i jedyna z obrońców, która przeżyła wojnę
Czesław Wójtowicz (1918-64) - poseł PZPR 1957-65
Henryk Sonnenburg (1896-1968) - prezes Syndykatu Dziennikarzy Pol. w Wolnym Mieście Gdańsku
inż. Wacław Czarnowski (1907-72) - pierwszy polski dyrektor Stoczni Gdańskiej
Henryk Śliwowski (1920-84) - prz. WRN w Gdańsku 1972-73, wojewoda gdański 1973-79
Jerzy Kołodziejski *(1933-2001) - wojewoda gdański 1979-81, prezes Tow. Urbanistów Pol. 1986-90, sekretarz stanu w rządzie T. Mazowieckiego
Ambroży Marciniec (1920-84) - dyrektor szkół muzycznych
Stanisław Sołdek *(1916-70) - przodownik pracy (traser i inżynier), poseł PZPR, patron pierwszego zwodowanego po wojnie polskiego statku
Wojciech Jedwabski (1890-1967) - radny, poseł do Volkstagu, prezes Zjednoczenia Kolejarzy Polskich w Wolnym Mieście Gdańsku
Roman Truszczyński (1902-78) - komendant Gdańsko-Morskiej Chorągwi Harcerzy 1947-49, radny, naczelnik Wydziału Oświaty MRN
Ernst Eduard Paul Bonstedt (1842-1914) - dyrektor szkoły średniej Conradinum 1875-1910
Maksymilian Jankowski (1904-74) - fotografik, prezes Oddziału Gdańskiego ZPAF
Mieczysław Nawrocki (1900-68) - aktor Teatru Wybrzeże, organizator życia teatralnego
Michał Józef Żołnierkiewicz (1955-2010) - architekt, projektant m.in. Redłowskiej Kaskady w Gdyni
Przy przedłużeniu alejki w rejonie VI pochowana jest Alina Pienkowska *(1952-2002), działaczka Wolnych Związków Zawodowych i Solidarności, senator, radna Gdańska, a na położonym nieco wyżej tarasie - kapitan znanego w latach 70. XX w. żaglowca "Otago" Zdzisław Pieńkawa (1930-2000) i jego przedwcześnie zmarła córka Iwona, również niezwykle utalentowana żeglarka.
Czy to wszyscy zasłużeni pochowani na cmentarzu Srebrzysko? Oczywiście nie. Np. jedyną damą Orderu Orła Białego, która znalazła tam miejsce wiecznego spoczynku jest inna ofiara katastrofy smoleńskiej, współzałożycielka Solidarności Anna Walentynowicz (1929-2010). Grób legendarnej suwnicowej i jej męża Kazimierza można znaleźć w położonym wyżej niż Aleja Zasłużonych rejonie VII.
Kilka stoków znajdującego przy zachodnim odgałęzieniu głównej alei rejonu IX zajmują nagrobki osób związanych z gdańskimi uczelniami wyższymi, a przede wszystkim Politechniką i Akademią Medyczną (obecnie Gdańskim Uniwersytetem Medycznym). Spoczywają tam m.in. prochy trzech rektorów PG: Roberta Szewalskiego (1903-93; także twórcy i patrona Instytutu Maszyn Przepływowych PAN), budowniczego portów Stanisława Hueckela (1911-80) i projektanta m.in. zapory w Rożnowie Wacława Balcerskiego *(1904-72), trzech rektorów AMG: anatomopatologa Wilhelma Czarnockiego (1886-1963), specjalisty medycyny sądowej Stanisława Manczarskiego (1901-63), nefrologa klinicznego Jakuba Pensona (1899-1971), rektora UG, solidarnościowca i ministra edukacji nar. w rządzie Bieleckiego, astrofizyka Roberta Głębockiego (1940-2005), tragicznie zmarłego przy ratowaniu tonącego pierwszego polskiego lekarza w Gdańsku i organizatora AMG dra Stefana Michalaka *(1909-47) oraz wielu innych wybitnych uczonych, którzy przed przybyciem do Gdańska pracowali w placówkach naukowych m.in. Warszawy, Lwowa, Wilna, Gliwic (rektorem Politechniki Lwowskiej był architekt Witold Minkiewicz 1880-1961, także m.in. kierownik odbudowy zamku na Wawelu). Są wśród nich m.in. chirurg *Zdzisław Kieturakis (1904-71), radiolog *Witold Grabowski (1902-63), twórca polskiej chirurgii dziecięcej Romuald Sztaba (1913-2002), konstruktorzy okrętów *kmdr por. Aleksander Rylke (1887-1968) i *Aleksander Potyrała (1902-64), budowniczy pomorskich elektrowni Alfons Hoffmann (1885-1963), projektant Stara 20 Mieczysław Dębicki (1905-77), dyrygent i patron Chóru Akademii Medycznej *Tadeusz Tylewski (zm. 1959). Na mojej rodzinnej Mierzei Wiślanej ślad w postaci odbudowanej w nowym kształcie latarni w Krynicy Morskiej zostawił po sobie prof. Stanisław Puzyna (1883-1955).
W skład rejonu IX wchodzi również plac otoczony mogiłami oficerów i żołnierzy gdańskiego garnizonu (często ofiar wypadków), milicjantów, którzy zginęli w pierwszych powojennych miesiącach oraz weteranów II wojny światowej (np. krewnych Zygmunta Maguzy z 27 Wołyńskiej DP AK, którego wspomnienia opublikowane na portalu kresy.pl zupełnie przypadkowo czytałem kilka dni wcześniej). Dużą część jego prawej pierzei zajmuje grób poległych w walkach o Gdańsk w 1945 r. Po lewej stronie spoczywa Józef Czyżewski (1857-1935), czołowy polski wydawca i działacz społeczny w Wolnym Mieście Gdańsku, honorowy prezes Gminy Polskiej (jego szczątki ekshumowano w 1957 r. ze zlikwidowanego cmentarza św. Mikołaja), po prawej - tragicznie zmarły olimpijczyk, kulomiot i dyskobol Mieczysław Łomowski (1914-69). Nad tą częścią rejonu dominują groby: działacza opozycyjnego, prezesa Stowarzyszenia Kibiców Lechii Gdańsk "Biało-Zieloni" Tadeusza Duffka (1968-2005) oraz kapelana wojskowego ks. ppłka Józefa Samsonowicza. W ostatnim półkolu pod skarpą pochowano kmdra Stefana de Waldena (1896-19dor76), dowódcę niszczyciela "Wicher" w kampanii wrześniowej. Na niższym stoku wzgórza, na którym leży ten taras, przy drodze oddzielającej rejony V i IX spoczęli m.in. Janusz Sokołowski (1921-97) - chemik organik, rektor WSP 1968-70 i UG 1970-81, członek Trybunału Stanu z ramienia PZPR 1989-91 oraz Bernard Szczęsny (1919-93) - prezes Zrzeszenia Kaszubskiego (1959-71), wiceprzewodniczący gdańskiej WRN 1961-69, burmistrz Wejherowa 1945-49, jeden z inicjatorów utworzenia Muzeum Stutthof
Na wyżej położonych tarasach rejonu IX znajdują się groby m.in. *Lecha Bądkowskiego (1920-84), pierwszego redaktora naczelnego "Tygodnika Solidarność", a wcześniej m.in. prezesa gdańskiego oddziału ZLP 1957-66, twórczyni zespołu baletowego Opery Bałtyckiej Janiny Jarzynówny-Sobczak (1915-2004), kompozytora *Henryka Hubertusa Jabłońskiego (1915-89), m.in. autora melodii piosenki Pierwszy siwy włos, a także dyrygenta chóru Politechniki Gdańskiej oraz pisarki, kierownika literackiego Teatru "Wybrzeże" 1960-69 *Róży Ostrowskiej (1926-75), obok której spoczął mąż - aktor Leszek. Inny znany literat, Stanisław Supłatowicz ps. Sat-Okh (1925-2003), ma swoją mogiłę w południowo-wschodniej części nekropolii, w kwaterze II rejonu X. Chyba niewiele osób pamięta także, że na Srebrzysku, na I tarasie rejonu XI, pochowany został Zbigniew Kuźmiński (1921-2005) - reżyser takich filmów, jak Noce i dnie, Między ustami a brzegiem pucharu, czy Agent nr 1.
Wracając w kierunku głównej bramy można przespacerować się przyporządkowaną do Rejonów III i I alejką równoległą do głównego cmentarnego traktu. Znajdują się przy niej m.in. groby wybitnego fizyka, doktora honoris causa PG prof. Ignacego Adamczewskiego (1907-2000), reprezentanta Polski w piłce ręcznej, projektanta herbu "Wybrzeża" Gdańsk Kazimierza Daukszy (1932-2012) oraz zasłużonego opozycjonisty, m.in. przewodniczącego Ogólnopolskiego Komitetu Obrony Więzionych za Przekonania *Dariusza Kobzdeja (1954-95). Nieco w głębi można zauważyć miejsce spoczynku dyrektora Centralnego Muzeum Morskiego 1991-2001, honorowego prezesa Gdańskiego Towarzystwa Naukowego Andrzeja Zbierskiego (1926-2013) oraz pisarza, redaktora naczelnego "Kaszebe" i "Pomeranii" Tadeusza Bolduana (1930-2005). Na IV tarasie III rejonu pochowano komendanta Okręgu Nowogródek AK ppłka dypl. Adama Szydłowskiego (1900-60) i kierownika Katedry Pedagogiki UMK w Toruniu * prof. Kazimierza Sośnickiego (1883-1976).
W Rejonie I pochowano także dwóch zasłużonych gdańszczan znanych głównie jako ojcowie sławnych dzieci - kolejnego rektora PG Janusza Stalińskiego (1916-85), który co ciekawe legitymował się tak pokaźnym dorobkiem zawodowym, że dosłużył się profesury budowy okrętów nie obroniwszy nigdy doktoratu (wyróżnienie tym bardziej godne uwagi, że chodzi o przedwojennego absolwenta Szkoły Podchorążych Marynarki Wojennej z wyróżnieniem) oraz pracującego przy odbudowie Głównego Miasta rzeźbiarza Alfonsa Łosowskiego (1913-88). Swoją córkę Katarzynę, historyka sztuki, ofiarę wypadku samochodowego, przeżył profesor UG Edmund Cieślak (1922-2007), redaktor naczelny wielotomowych "Dziejów Gdańska". Na stokach tego samego wzgórza można odnaleźć też groby ftyzjatry Tadeusza Kielanowskiego (1905-92), założyciela pierwszego polskiego telefonu zaufania i Akademii Medycznej w Białymstoku, rektora UMCS w Lublinie 1948-50 oraz wicemistrza Europy w zapasach w stylu klasycznym Edwarda Wojdy (1941-90), a w części rejonu oznaczonej na mapach jako "groby rodzinne" - wiceministra spraw zagranicznych 1938-39 Mirosława Arciszewskiego (1892-1963), wcześniej posła RP w Rydze i Bukareszcie, komendanta Inspektoratu i Podokręgu AK w Piotrkowie Trybunalskim płka Stanisława Pawłowskiego (1898-1973), przedwojennego dyrektora Szkoły Sztuk Zdobniczych w Poznaniu Wiktora Gosienieckiego (1876-1956), pierwszej polskiej sportsmenki-amazonki po II wojnie światowej Marii Kraińskiej-Foltynowicz (1916-2002), jej ciotki Jadwigi Romanowskiej (1895-1964) - dyrektorki Warszawskiej Szkoły Pielęgniarstwa Fundacji Rockefellera oraz patronki kilku placówek oświatowych o tym profilu, prekursora Muzeum Etnograficznego w Gdańsku Longina Malickiego (1908-86).
Dzięki charakterystycznemu liternictwu łatwo zauważyć położony w III kwaterze VI rejonu grób znanego z licznych pomników walki i męczeństwa (Stutthof, Pawiak, Majdanek, Kołobrzeg) innego czołowego gdańskiego mistrza dłuta Wiktora Tołkina (1922-2013). W kotlinie u stóp wzgórza, na którym się znajduje, spoczęli poeta i pisarz Franciszek Sędzicki (1882-1957), autor m.in. "Baśni kaszubskich", oraz *doc. Marcin Dragan (1882-1966), długoletni dyrektor Archiwum Państwowego, a przed II wojną światową prezes Towarzystwa Przyjaciół Nauki i Sztuki w Gdańsku. Schodząc w dół, co uważniejsi zauważą nazwisko Benedykta Kieńcia (1907-90), posła na ostatni sejm II RP z okręgu oszmiańskiego.
Grób innego rzeźbiarza (m.in. współautora pomnika na Westerplatte) prof. Franciszka Duszeńki (1925-2008) można w rejonie II powyżej alei zasłużonych. Niedaleko spoczywają: Stefan Belina-Skupiewski (1885-1962), światowej sławy śpiewak, m.in. wykonawca tytułowej roli podczas prapremiery "Króla Edypa" Igora Strawińskiego, który zakończył karierę jako dyrektor Opery i Filharmonii Bałtyckiej (w latach 1946-53 kierował Operą Śląską w Bytomiu), zasłużony instruktor harcerski (przed wojną komendant Chorągwi Wileńskiej ZHP) Józef Grzesiak "Czarny" i przedwojenny wojewoda pomorski (a także wileński i białostocki) mjr żandarmerii Stefan Sewer Kirtiklis (1890-1951). Co ciekawe, przed 1939 r. był on patronem ulicy w Gdyni (obecnie prof. Kazimierza Demela), zaś jego żona Janina była pierwszą w historii Polski posłanką, która w 1931 r. musiała zrezygnować z mandatu z powodu zarzutów o nadużycia finansowe.
Cmentarz Srebrzysko stał się także miejscem pochówku innych osób o niechlubnych życiorysach. O działalności Nikodema Skotarczaka nie chcę się tu rozpisywać, w każdym razie dobrze pasuje do niej nagrobna dewiza Non fui, fui, non sum, non curo (nie byłem, byłem, nie ma mnie, więc nie dbam o to). Mniej pamięta się o prowadzącym badania m.in. w Liberii zoologu Janie Hirschlerze (1883-1951), dziekanie Uniwersytetu Jana Kazimierza i prezesie Towarzystwa Przyrodników im. Kopernika, który za wyrzeczenie się narodowości polskiej w okresie okupacji został skreślony z listy członków Pol. Akademii Umiejętności i przesiedział rok w więzieniu.
W ostatnich latach prochy wielu zasłużonych mieszkańców Trójmiasta trafiły do kolumbarium, do którego prowadzi ścieżka odchodząca w prawo przy bramie cmentarza. Na płytach z urnami można dostrzec nazwiska wybitnego historyka II RP prof. Romana Wapińskiego (1931-2008), współtwórcy pierwszego polskiego zespołu rock'n'rollowego Rythm & Blues, kierownika opolskich festiwali Leszka Bogdanowicza (1934-84), aktora i dyrektora Teatru Wybrzeże 1988-93 Stanisława Michalskiego (1932-2011), aktorki tej sceny oraz pisarki i malarki Lucyny Legut (1926-2011), twórcy koncepcji przekopu przez Mierzeję Wiślaną, dyrektora Instytutu Morskiego prof. Tadeusza Jednorała (1927-2011), prorektora ASP, malarza, rysownika i artysty multimedialnego prof. Witosława Czerwonki (1949-2015), przewodniczącego MRN w Gdańsku 1969-73 i długoletniego dyrektora oddziau ZUS Jana Nikołajewa (1930-2004). W 2015 r. między VI i IX rejonem otwarto nowe kolumbarium. Najbardziej znaną pochowaną tam osobą jest jak na razie przedwcześnie zmarły syn byłego prezydenta Przemysław Wałęsa, a także redaktor naczelny kilku pism i autor książek o tematyce morskiej Henryk Spigarski (1937-2016).
Więcej zdjęć i opowieści - na Facebooku.
W skład rejonu IX wchodzi również plac otoczony mogiłami oficerów i żołnierzy gdańskiego garnizonu (często ofiar wypadków), milicjantów, którzy zginęli w pierwszych powojennych miesiącach oraz weteranów II wojny światowej (np. krewnych Zygmunta Maguzy z 27 Wołyńskiej DP AK, którego wspomnienia opublikowane na portalu kresy.pl zupełnie przypadkowo czytałem kilka dni wcześniej). Dużą część jego prawej pierzei zajmuje grób poległych w walkach o Gdańsk w 1945 r. Po lewej stronie spoczywa Józef Czyżewski (1857-1935), czołowy polski wydawca i działacz społeczny w Wolnym Mieście Gdańsku, honorowy prezes Gminy Polskiej (jego szczątki ekshumowano w 1957 r. ze zlikwidowanego cmentarza św. Mikołaja), po prawej - tragicznie zmarły olimpijczyk, kulomiot i dyskobol Mieczysław Łomowski (1914-69). Nad tą częścią rejonu dominują groby: działacza opozycyjnego, prezesa Stowarzyszenia Kibiców Lechii Gdańsk "Biało-Zieloni" Tadeusza Duffka (1968-2005) oraz kapelana wojskowego ks. ppłka Józefa Samsonowicza. W ostatnim półkolu pod skarpą pochowano kmdra Stefana de Waldena (1896-19dor76), dowódcę niszczyciela "Wicher" w kampanii wrześniowej. Na niższym stoku wzgórza, na którym leży ten taras, przy drodze oddzielającej rejony V i IX spoczęli m.in. Janusz Sokołowski (1921-97) - chemik organik, rektor WSP 1968-70 i UG 1970-81, członek Trybunału Stanu z ramienia PZPR 1989-91 oraz Bernard Szczęsny (1919-93) - prezes Zrzeszenia Kaszubskiego (1959-71), wiceprzewodniczący gdańskiej WRN 1961-69, burmistrz Wejherowa 1945-49, jeden z inicjatorów utworzenia Muzeum Stutthof
Portret kmdra Zygmunta Nowosieleckiego to charakterystyczny przykład nagrobnej płaskorzeźby okresu PRL.
Na wyżej położonych tarasach rejonu IX znajdują się groby m.in. *Lecha Bądkowskiego (1920-84), pierwszego redaktora naczelnego "Tygodnika Solidarność", a wcześniej m.in. prezesa gdańskiego oddziału ZLP 1957-66, twórczyni zespołu baletowego Opery Bałtyckiej Janiny Jarzynówny-Sobczak (1915-2004), kompozytora *Henryka Hubertusa Jabłońskiego (1915-89), m.in. autora melodii piosenki Pierwszy siwy włos, a także dyrygenta chóru Politechniki Gdańskiej oraz pisarki, kierownika literackiego Teatru "Wybrzeże" 1960-69 *Róży Ostrowskiej (1926-75), obok której spoczął mąż - aktor Leszek. Inny znany literat, Stanisław Supłatowicz ps. Sat-Okh (1925-2003), ma swoją mogiłę w południowo-wschodniej części nekropolii, w kwaterze II rejonu X. Chyba niewiele osób pamięta także, że na Srebrzysku, na I tarasie rejonu XI, pochowany został Zbigniew Kuźmiński (1921-2005) - reżyser takich filmów, jak Noce i dnie, Między ustami a brzegiem pucharu, czy Agent nr 1.
Wracając w kierunku głównej bramy można przespacerować się przyporządkowaną do Rejonów III i I alejką równoległą do głównego cmentarnego traktu. Znajdują się przy niej m.in. groby wybitnego fizyka, doktora honoris causa PG prof. Ignacego Adamczewskiego (1907-2000), reprezentanta Polski w piłce ręcznej, projektanta herbu "Wybrzeża" Gdańsk Kazimierza Daukszy (1932-2012) oraz zasłużonego opozycjonisty, m.in. przewodniczącego Ogólnopolskiego Komitetu Obrony Więzionych za Przekonania *Dariusza Kobzdeja (1954-95). Nieco w głębi można zauważyć miejsce spoczynku dyrektora Centralnego Muzeum Morskiego 1991-2001, honorowego prezesa Gdańskiego Towarzystwa Naukowego Andrzeja Zbierskiego (1926-2013) oraz pisarza, redaktora naczelnego "Kaszebe" i "Pomeranii" Tadeusza Bolduana (1930-2005). Na IV tarasie III rejonu pochowano komendanta Okręgu Nowogródek AK ppłka dypl. Adama Szydłowskiego (1900-60) i kierownika Katedry Pedagogiki UMK w Toruniu * prof. Kazimierza Sośnickiego (1883-1976).
W Rejonie I pochowano także dwóch zasłużonych gdańszczan znanych głównie jako ojcowie sławnych dzieci - kolejnego rektora PG Janusza Stalińskiego (1916-85), który co ciekawe legitymował się tak pokaźnym dorobkiem zawodowym, że dosłużył się profesury budowy okrętów nie obroniwszy nigdy doktoratu (wyróżnienie tym bardziej godne uwagi, że chodzi o przedwojennego absolwenta Szkoły Podchorążych Marynarki Wojennej z wyróżnieniem) oraz pracującego przy odbudowie Głównego Miasta rzeźbiarza Alfonsa Łosowskiego (1913-88). Swoją córkę Katarzynę, historyka sztuki, ofiarę wypadku samochodowego, przeżył profesor UG Edmund Cieślak (1922-2007), redaktor naczelny wielotomowych "Dziejów Gdańska". Na stokach tego samego wzgórza można odnaleźć też groby ftyzjatry Tadeusza Kielanowskiego (1905-92), założyciela pierwszego polskiego telefonu zaufania i Akademii Medycznej w Białymstoku, rektora UMCS w Lublinie 1948-50 oraz wicemistrza Europy w zapasach w stylu klasycznym Edwarda Wojdy (1941-90), a w części rejonu oznaczonej na mapach jako "groby rodzinne" - wiceministra spraw zagranicznych 1938-39 Mirosława Arciszewskiego (1892-1963), wcześniej posła RP w Rydze i Bukareszcie, komendanta Inspektoratu i Podokręgu AK w Piotrkowie Trybunalskim płka Stanisława Pawłowskiego (1898-1973), przedwojennego dyrektora Szkoły Sztuk Zdobniczych w Poznaniu Wiktora Gosienieckiego (1876-1956), pierwszej polskiej sportsmenki-amazonki po II wojnie światowej Marii Kraińskiej-Foltynowicz (1916-2002), jej ciotki Jadwigi Romanowskiej (1895-1964) - dyrektorki Warszawskiej Szkoły Pielęgniarstwa Fundacji Rockefellera oraz patronki kilku placówek oświatowych o tym profilu, prekursora Muzeum Etnograficznego w Gdańsku Longina Malickiego (1908-86).
Dzięki charakterystycznemu liternictwu łatwo zauważyć położony w III kwaterze VI rejonu grób znanego z licznych pomników walki i męczeństwa (Stutthof, Pawiak, Majdanek, Kołobrzeg) innego czołowego gdańskiego mistrza dłuta Wiktora Tołkina (1922-2013). W kotlinie u stóp wzgórza, na którym się znajduje, spoczęli poeta i pisarz Franciszek Sędzicki (1882-1957), autor m.in. "Baśni kaszubskich", oraz *doc. Marcin Dragan (1882-1966), długoletni dyrektor Archiwum Państwowego, a przed II wojną światową prezes Towarzystwa Przyjaciół Nauki i Sztuki w Gdańsku. Schodząc w dół, co uważniejsi zauważą nazwisko Benedykta Kieńcia (1907-90), posła na ostatni sejm II RP z okręgu oszmiańskiego.
Grób innego rzeźbiarza (m.in. współautora pomnika na Westerplatte) prof. Franciszka Duszeńki (1925-2008) można w rejonie II powyżej alei zasłużonych. Niedaleko spoczywają: Stefan Belina-Skupiewski (1885-1962), światowej sławy śpiewak, m.in. wykonawca tytułowej roli podczas prapremiery "Króla Edypa" Igora Strawińskiego, który zakończył karierę jako dyrektor Opery i Filharmonii Bałtyckiej (w latach 1946-53 kierował Operą Śląską w Bytomiu), zasłużony instruktor harcerski (przed wojną komendant Chorągwi Wileńskiej ZHP) Józef Grzesiak "Czarny" i przedwojenny wojewoda pomorski (a także wileński i białostocki) mjr żandarmerii Stefan Sewer Kirtiklis (1890-1951). Co ciekawe, przed 1939 r. był on patronem ulicy w Gdyni (obecnie prof. Kazimierza Demela), zaś jego żona Janina była pierwszą w historii Polski posłanką, która w 1931 r. musiała zrezygnować z mandatu z powodu zarzutów o nadużycia finansowe.
Cmentarz Srebrzysko stał się także miejscem pochówku innych osób o niechlubnych życiorysach. O działalności Nikodema Skotarczaka nie chcę się tu rozpisywać, w każdym razie dobrze pasuje do niej nagrobna dewiza Non fui, fui, non sum, non curo (nie byłem, byłem, nie ma mnie, więc nie dbam o to). Mniej pamięta się o prowadzącym badania m.in. w Liberii zoologu Janie Hirschlerze (1883-1951), dziekanie Uniwersytetu Jana Kazimierza i prezesie Towarzystwa Przyrodników im. Kopernika, który za wyrzeczenie się narodowości polskiej w okresie okupacji został skreślony z listy członków Pol. Akademii Umiejętności i przesiedział rok w więzieniu.
W ostatnich latach prochy wielu zasłużonych mieszkańców Trójmiasta trafiły do kolumbarium, do którego prowadzi ścieżka odchodząca w prawo przy bramie cmentarza. Na płytach z urnami można dostrzec nazwiska wybitnego historyka II RP prof. Romana Wapińskiego (1931-2008), współtwórcy pierwszego polskiego zespołu rock'n'rollowego Rythm & Blues, kierownika opolskich festiwali Leszka Bogdanowicza (1934-84), aktora i dyrektora Teatru Wybrzeże 1988-93 Stanisława Michalskiego (1932-2011), aktorki tej sceny oraz pisarki i malarki Lucyny Legut (1926-2011), twórcy koncepcji przekopu przez Mierzeję Wiślaną, dyrektora Instytutu Morskiego prof. Tadeusza Jednorała (1927-2011), prorektora ASP, malarza, rysownika i artysty multimedialnego prof. Witosława Czerwonki (1949-2015), przewodniczącego MRN w Gdańsku 1969-73 i długoletniego dyrektora oddziau ZUS Jana Nikołajewa (1930-2004). W 2015 r. między VI i IX rejonem otwarto nowe kolumbarium. Najbardziej znaną pochowaną tam osobą jest jak na razie przedwcześnie zmarły syn byłego prezydenta Przemysław Wałęsa, a także redaktor naczelny kilku pism i autor książek o tematyce morskiej Henryk Spigarski (1937-2016).
Więcej zdjęć i opowieści - na Facebooku.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz