poniedziałek, 25 listopada 2013

Cmentarz Bródnowski w Warszawie - znani zmarli

kościół św. Wincentego á Paulo

Do poświęconego przez arcybiskupa warszawskiego niemal dokładnie 129 lat temu (20 listopada 1884 roku) Cmentarza Bródnowskiego (spotykana jest też forma: Bródzieński) przylgnęła łatka cmentarza dla ubogich warszawiaków. Opłaty pogrzebowe rzeczywiście były na nim znacznie niższe, niż na Powązkach, byłoby jednak dziwne, gdyby pośród ok. 1,2 mln osób pochowanych na tej nekropolii nie było ani jednego wybitnego Polaka. W rzeczywistości spoczywa tutaj wcale pokaźne grono ważnych postaci życia publicznego. Są wśród nich kardynał, dwóch innych biskupów, co najmniej pięciu ministrów, parlamentarzyści, generałowie, medaliści olimpijscy, rektorzy i doktorzy honoris causa wyższych uczelni, patroni ulic, kawalerowie wysokich odznaczeń państwowych, osoby zasłużone dla kultury, sztuki i mediów, nie tylko w skali Pragi i Warszawy. Nie mówiąc o dziesiątkach powstańców warszawskich i innych ludziach, którzy zaznaczyli się w historii swojej dzielnicy lub zakładu pracy.

głaz ku czci ofiar represji stalinowskich w kwaterze 45 N

Tworząc poniższą listę starałem się zachować obiektywizm, jednak jeżeli ktoś uważa, że jest niekompletna, więcej informacji znajdzie w Cmentarium Sowy, na stronie cmentarza lub pisząc na adres kancelaria@cmentarz-brodnowski.pl. Gdyby nie pomoc nieocenionego pana Krzysztofa Pietraka, ten wpis na pewno by nie powstał. Na temat praskiej nekropolii powstała wydana w 2007 r. książka Cmentarz Bródnowski pod redakcją Jana Kieniewicza, poświęcił mu również trochę miejsca Spacerownik po warszawskich cmentarzach Jerzego S. Majewskiego i Tomasza Urzykowskiego. Podczas aktualizacji wpisu posiłkowałem się także bardzo interesującym, choć niekompletnym bez zapowiadanej kontynuacji dziełem Nekropolia Bródnowska 1884-1914. T. 1 Mariana Piotra Romaniuka. Uświadomiło mi ono, jak ważne jest to miejsce dla historii polskiej muzyki i tańca klasycznego.

Moje wypady z aparatem na Bródno również prześladował pech - za pierwszym razem rozładowała mi się bateria, za drugim udałem się tam z Powązek i tak źle obliczyłem czas na dojazd, że nie zdążyłem przed zmierzchem, dopiero za trzecim razem udało mi się wygospodarować odpowiednią ilość czasu, za to złapał mnie deszcz... Dlatego nie jestem zadowolony ze wszystkich zrobionych zdjęć, ale wystarczyło do ilustracji wpisu :) Niestety, zaobserwowałem, że napis na płycie nagrobnej Haliny Starskiej jest prawie nieczytelny, a kilku innych mogił nie byłem w stanie odnaleźć (w renowacji?).

Chcąc ułatwić osobom zainteresowanym historią ułożenie trasy spacerowej, ułożyłem opisane poniżej groby w kolejności od położonych najbliżej ulicy św. Wincentego. Do rzędów 108-114 można dojść idąc wzdłuż rzędu kwater oznaczonych cyfrą 2. Zastrzegam, że w przyszłości na liście może pojawić się więcej nazwisk.

Eugeniusz Dostojewski (1924-2001) 114P-3-16 gen. bryg., 1958-65 d-ca WOP, 1975-80 prezes Gł. Urzędu Ceł
Konstanty Skąpski (1894-1971) 114T-1-23 gen. bryg., d-ca saperów 2 Korpusu Polskiego i PSZ na Zachodzie
Michał Krynicki (1950-2011) 112G-5-16 matematyk, dziekan Wydz. Matem.-Przyr. UKSW 2008-11, sędzia chodu sportowego
Stefan Tarczyński (1919-2002) 112P-1-1 parazytolog, prorektor i dr h.c. Wyższej Szkoły Roln. w Olsztynie
Zbigniew Kaszkur (1927-99) 112S-5-7 poeta, satyryk, współautor tekstów piosenek (Mexicana, Nie oczekuję dziś nikogo, Wakacyjna piosenka)
Stanisław Roy (1894-1954) 110G-3-13 śpiewak Opery Pozn. i Warsz., kier. art. Opery Wrocławskiej 1952-53
Witold Kokoszko (1908-42) 110L-6-16 komendant GL na Pradze, patron ulicy na Zaciszu
Ludwik Iwaszko (1894-1975) 110O-1-29 podpułkownik, współorganizator rozbrajania żołnierzy austr. w Krakowie w 1918 r., dowódca 14 Dywizjonu Artylerii Ciężkiej
Ottokar Brzoza-Brzezina (1883-1968) 110O-4-13 gen. bryg. (pośmiertnie), d-ca m.in. Okręgu Gen. Kraków, 6 i 50 Rezerwowej Dywizji Piechoty
Roman Antczak (1912-40) 110S-2-20 wicemistrz Europy w boksie w 1934 r.
Zygmunt Kawecki (1876-1955) 108H-2-1 dramaturg, redaktor pism
Tadeusz Gorczyński (1905-82) 108I-3-17 prof. SGGW i WSP (dziekan Wydz. Matematyczno-Przyrodniczego), prezes Pol. Tow. Botanicznego 1973-77
Mieczysław Serwiński (1918-99) 110I-1-23 chemik, rektor Politechniki Łódzkiej 1968-75, jej dr h.c., prz. Rady Nar. m. Łodzi, bezpartyjny poseł na Sejm PRL
Stanisław Zalewski (1896-1958) 1A-2-6/7 malarz (formista, pod koniec życia kolorysta)
Maria Wantowska (1922-91) 1B-2-21-27 dr polonistyki, założycielka Rodziny Rodzin, współzał. Instytutu Prymasa Wyszyńskiego
Jan Turski (1940-2016) 2A-3-27 kierownik Urzedu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych 2001-06, konsul generalny PRL w Kolonii i Sztokholmie, wiceprz. Rady Krajowej Unii Pracy
Kazimierz Moszyński (1887-1959) 2C-4-29-31 etnograf i etnolog, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego i Wileńskiego, członek PAU i PAN
Wiesław Moszczyński (1928-2011) 2C-6-3 profesor chemii, dyr. Inst. Przemysłu Organicznego 1978-99
Stanisław Miszczyk (1910-76) 2F-1-16 kier. baletu Opery Warsz. 1949-52 i 1955-59, od 1968 kier. baletu Teatru Wlk., pierwszy solista Pol. Baletu Reprezentacyjnego
Zygmunt Jórski (1880-1963) 3A-4-31/32 właściciel ziemski z Zacisza i patron ulicy tamże, filantrop, plastyk
Władysław Jagiełło (1935-2009) 3B-2-7 perkusista jazzowy (grał m.in. z Jerzym Matuszkiewiczem i Zbigniewem Namysłowskim)
Ignacy Tłoczek (1902-82) 3B-3-22 architekt, urbanista, profesor Politechniki Warszawskiej i SGGW, inicjator skansenu w Ciechanowcu, projektant m.in. mostu drogowego w Toruniu
Tadeusz Sroczyński (1925-92) 4C-2-4 gen. bryg., 1976-80 z-ca d-cy Warsz. Okręgu Wojsk., 1972-76 zastepca Generalnego Inspektora Obrony Terytorialnej
Konrad Millak (1886-1969) 4C-6-13 płk, szef służby weterynaryjnej MSWojsk., wykładowca UW i SGGW
Henryk Frąckiewicz (1929-99) 4F-6-26 rektor Politechniki Świętokrzyskiej od 1996, Kielecko-Radomskiej WSInż. 1970-75, członek-korespondent PAN
Aleksander Rymkiewicz (1913-83) 4H-4-25 poeta, członek grupy Żagary, pisał także dla dzieci
Eugeniusz Dąbrowski (1901-70) 5B-5-1 ksiądz, tłumacz Nowego Testamentu, profesor Wyższego Seminarium Duchownego
Józef Barecki (1926-99) 5E-1-15 czł. KC PZPR, rzecznik prasowy rządu, prezes SDP 1980-82, red. nacz. "Trybuny Ludu" i "Rzeczpospolitej"
Jan Flaziński (1932-2001) 6A (kwatera duchownych) proboszcz parafii Nawrócenia Św. Pawła, budowniczy kościoła i patron uliczki w jego sąsiedztwie
Jerzy Fellmann (1922-2009) 6C-5-23 dziekan Wydziału Geodezji i Kartografii PW 1985-89, specjalista fotogrametrii
Henryk Grzybowski (1934-2012) 6E-1-26 piłkarz "Legii", reprezentant Polski na igrzyskach olimpijskich w Rzymie
Lucyna Szczepańska (1909-99) 6E-2-23 solistka Opery Warszawskiej, aktorka
Stefan Zieliński (1924-83) 6F-6-30 gen. bryg., 1978-79 z-ca d-cy Warsz. Okręgu Wojsk.
Jan Gryczman (1900-85) 6I-6-9 major, w 1939 r. stopniu chorążego d-ca Wartowni nr 1 na Westerplatte
Aleksander Kakowski (1862-1938) 7A-1/2-1-13 kardynał, arcybiskup warszawski od 1913, członek Rady Regencyjnej



Czesław Sokołowski (1877-1951) 7C-4-4 rektor KUL 1924-25, biskup pomocniczy siedlecki od 1919
Wacław Słabczyński 8D-1-13 kier. biblioteki Muzeum Etnograficznego, autor interesujących książek o polskich podróżnikach
Franciszek Szabunia (1904-58) 8F-3-16 mjr, kmdt obwodu Białystok-miasto ZWZ, Inspektoratów Suwałki i Białystok AK
Jan Górecki (1922-2011) 8L-2-5 gen. bryg. MO, pierwszy w historii szef BOR
Paweł Wypych (1968-2010) 9C-3-19 sekr. stanu w Kancelarii Prezydenta, wicemin. pracy i polityki społ. 2005-06, prezes ZUS 2007, zginął w katastrofie smoleńskiej
Mieczysław Fogg (1901-90) 10A-1-4/5 popularny piosenkarz, po śmierci Maurice'a Chevaliera - najstarszy czynny zawodowo na świecie, powstaniec warszawski



Wanda Opęchowska (1888-1955) 10A-4-1 wiceprzewodnicząca ZHP-Szarych Szeregów
Leszek Kamiński (1929-2012) 10E-3-2 reprezentant Polski w koszykówce, mistrz Polski z Legią
Witold Pograniczny (1940-2008) 10H-6-10 jeden z pierwszych redaktorów radiowej Trójki, prowadzący festiwali w Opolu i Sopocie
Stanisław Staszewski (1925-73) 10H-6-22 poeta, bard, "Tata Kazika" Staszewskiego
Jan Wilkowski (1921-97) 10M-6-3 dyr. Teatru "Lalka" 1952-69, zał. Wydziału Lalkarskiego PWST w Białymstoku
Jan Jagmin-Sadowski (1895-1977) 11A-3-5 gen. bryg., d-ca Grupy Operacyjnej "Śląsk"-Jagmin w kampanii wrześniowej, 23 DP
Benedykt Zientara (1928-83) 11B-1-27 historyk mediewista, profesor UW
Irena Kononowicz (1910-67) 11F-2-19 radiolog, lekarz kolumny sanitarnej na Pawiaku
Lesław Bartelski (1920-2006) 12A-4-10 wiceprz. Rady Nar. m.st. Warszawy 1973-80, wiceprezes ZLP w 1989, prezes oddz. warsz. 1972-78, wicepres RN ZBoWiD, powieściopisarz, poeta, autor licznych książek na temat Armii Krajowej
Karol Wierczak (1887-193) 12B-3-7 sekr. gen. ZL-N, wiceprezes SN, poseł 1922-35
Eugeniusz Bendera (1906-88) 12L-7-32 kierowca i mechanik, inicjator brawurowej ucieczki z Auschwitz
Józef Spychalski 13A-6-27 ojciec marszałka Mariana Spychalskiego, służy także za grób symboliczny jego brata płka Józefa Spychalskiego (1898-1944), kmdta Obszaru Białystok ZWZ i Okręgu Kraków AK
Franciszek Brodniewicz (1892-1944) 13B-5-18 czołowy amant przedwojennego kina
Mirosław Ławrynowicz (1947-2005) 14C-6-5 kier. klasy skrzypiec warsz. Akademii Muz.
Roman Dmowski (1864-1939) 15A-5-2-5 przywódca i ideolog Nar. Demokracji, prz. Komitetu Narodowego Polskiego, delegat na konferencję w Wersalu, minister spraw zagr. 1923, dr h.c. uniwersytetu w Cambridge



Łucja Prus (1942-2002) 15D-1-13 piosenkarka
Kazimiera Muszałówna (1902-80) 15F-3-25/26 jedna z pierwszych pol. dziennikarek sportowych
Ksawery Rokossowski (1853-1905) 15G-1-6 ojciec marszałka Konstantego Rokossowskiego
Michał Milewski (1875-1935) 16B-2-14/15 generał brygady, komendant Obozu Warownego "Poznań", Brześcia nad Bugiem, 27 Brygady Piechoty (1 Brygady Strzelców Wlkp.)
Bożena Brun-Barańska (1919-93) 16R-4-2 solistka Teatru Wielkiego, aktorka
Edward Ciuk (1909-95) 17F-5-10 docent w Instytucie Geologicznym, odkrywca wielu polskich złóż węgla brunatnego
Czesław Kotela (1924-2015) 17G-3-31 naczelny architekt Warszawy 1965-72, architekt woj. w Katowicach 1957-62, z żoną Ireną tworzył palny zagospodarowania przestrzennego Częstochowy
Alina Bolechowska (1924-2002) 18B-2-14 solistka Opery Warsz., wykładowca Akademii Muz.
Wacław Bojarski (1921-43) 18C-4-13 poeta ze środowiska "Sztuki i Narodu"
Antoni Jakubowski (1887-1960) 18C-6-1 jubiler, prezes Zw. Podoficerów Rezerwy, senator 1938-39, czł. KRN
Seweryna Szmaglewska (1916-92) 18E-3-17 powieściopisarka najbardziej znana z serii o przygodach "Czarnych Stóp" i "Dymów nad Birkenau", wiceprz. RN ZBoWID
Roman Sadowski (1914-79) 18F-6-19 poeta, autor tekstów piosenek, kier. artystyczny radiowego programu "Podwieczorek przy mikrofonie"
Wiktor Biały (1889-1924) 19A-3-30 ślusarz, czł. warszawskich władz KPRP, zabity przez bojówkę PPS, dawny patron ul. Zawiszaków na Rembertowie (wcześniej: Leśna i M. Buczka)
Tadeusz Rut (1931-2002) 19F-1-21 młociarz, brązowy medalista olimpijski z Rzymu, mistrz Europy w 1958 r.
Stanisław Piaścik (1938-2002) 19G-2-1 red. nacz. PWN 1982-86, "Wiedzy Powszechnej" 1988-89
Ludwik Gdyk (1874-1940) 19G-3-6 zecer, polityk chadecji, wicemarszałek Sejmu 1922-27
Bernard Szapiro (1866-1942) 20K-3-16 inżynier elektryk, socjalista, ojciec Hanki Sawickiej


Jan Suski (1931-99) 21B-2-4 reprezent Polski w siatkówce, uważany za najlepszego europ. rozgrywającego w latach 50.
Marceli Wiechowicz (1885-1943) 21D-1-1 piekarz, senator BBWR (grób symbol.)
Ryszard Jacek Żochowski (1941-97) 21D-1-2 profesor kardiologii, poseł, minister zdrowia i opieki społ. 1993-97
Lew Kaltenbergh 21D-6-28 pisarz, tłumacz, redaktor Polskiego Radia
Stefan Straszewicz (1889-1983) 21F-1-2 matematyk, p.o. rektora 1942-45 i dr h.c. Politechniki Warsz.
Antoni Stefan Olszewski (1897-1954) 21F-5-17 dyr. Wydziału Techn. Urzędu Miejskiego Warszawy 1934-39, pracował też jako architekt m.in. w Chorzowie i Elblągu
Witold Szymanowski (1908-86) 23A-2-5 profesor Politechniki Warsz., projektant obrabiarek, czł. PAN
Wanda Lurie (1911-89) 23A-3-26 pracownik służby zdrowia, nauczycielka, ofiara i świadek rzezi na Woli w powstaniu warszawskim ('polska Niobe'), patronka skweru na Woli
Marcin Przybyłowicz (1938-2001) 23A-4-1 poseł, wiceprezes Porozumienia Centrum
Witalis Raczkiewicz (1937-2007) 23A-6-5 twórca Międzynar. Festiwalu Duetów Fortepianowych w Białymstoku, 1996-99 prorektor filii Akademii Muz.
Zofia Adamska (1903-88) 24A-4-14 wiolonczelistka, koncertmistrzyni Orkiestry Polskiego Radia
Józef Kalisz (1947-2014) 24B-3-11 poseł, sekretarz stanu w MSW, główny geodeta kraju, urzędnik NIK
Władysław Ostrowski (1897-1949) 24F-3-6 naczelny chirurg WP 1946-47, profesor chirurgii UW
Erazm Ciołek (1937-2012) 24F-4-15 fotograf, twórca drugoobiegowego serwisu Nowej
Konrad Nałęcki (1919-91) 24I-2-7 reżyser filmowy, m.in. "Czterej pancerni i pies"
Jerzy Modzelewski (1905-86) 25B-3-25/26 biskup pomocniczy warszawski od 1959
Franciszek Ksawery Klimaszewski (1875-1939) 25B-3-31 administrator diecezji saratowskiej 1917-21
Bolesław Dubicki (1934-2004) 25D-2-5 mistrz Polski w zapasach, dwukrotny olimpijczyk, trener Legii
Józef Ozimiński (1874-1945) 27A-1-4 skrzypek, dyrygent, dyr. Filharmonii Warsz. 1938-39
Stanisław Strójwąs (1870-1939) 27B-6-3/4 kupiec i przemysłowiec branży spożywczej i chemicznej, uważany za pierwowzór Wokulskiego z "Lalki" Prusa
Edmund Zientara (1929-2010) 27E-5-5 kapitan reprezentacji Polski w piłce nożnej, trener
Marian Foik (1933-2005) 28C-2-27 biegacz, wicemistrz olimpijski z Tokio w sztafecie 4 x 100 m
Karol Wójcik (1883-1941) 28C-3-8 metalowiec, działacz komunistyczny, dawny patron ulicy Szerokiej/ks. I. Kłopotowskiego
Józef Skąpski (1908-86) 28G-6-22/23 pierwszy red. nacz. "Życia Warszawy" 1944-45, kier. techn. "Stolicy"
Mieczysław Prószyński (1909-79) 29A-3-1 adwokat, jeden z twórców ONR
Witold Broniewski (1880-1939) 29A-6-7 profesor maszynoznawstwa Politechniki Lwowskiej i Warszawskiej, sekr. gen. Akademii Nauk Techn., min. robót publ. 1926
Anita Dymszówna (1944-99) 29B-5-6 aktorka, córka Adolfa Dymszy, żona Macieja Damięckiego
Jerzy Marr (właśc. Oktawian Zawadzki, 1901-62) 30D-2-1 popularny aktor kina niemego
Stanisław Kielan 30E-6-5 elektronik, dyr. Inst. Maszyn Matematycznych w W-wie 1966-71, rektor WSInż. w Bydgoszczy 1971-74
Andrzej Wachowiak (1892-1967) 30G-6-28 dziennikarz, radny Gdyni, pomysłodawca Dni Morza
Tadeusz Bartosik (1925-85) 31B-1-9 aktor, śpiewak, dyr. Teatru im. A. Mickiewicza w Częstochowie
Józef Dzięgielewski (1895-1952) 31C-4-27 poseł, d-ca Milicji PPS w powstaniu warszawskim
Tony (Mieczysław) Halik (1921-98) 31D-5-19 dziennikarz, podróżnik ("Pieprz i wanilia")



Adam Mohuczy (1891-1953) 31E-3-4/5 kontradmirał, dyr. Szkoły Morskiej, p.o. dowódcy Marynarki Wojennej 1945-47, zmarł w więzieniu w Sztumie
Antoni Kolczyński (1917-64) 32C-3-14 mistrz Europy w boksie (waga półśrednia) w 1939 r.
Aleksander Sarnowicz (1878-1938) 32K-5-27 pejzażysta i malarz rodzajowy, patron ulicy w Radomiu
Piotr Kokosiński (1966-2016) 32M-3-23 basista i autor tekstów pop-rockowej grupy Reds, operator dźwięku
Mieczysław Szymkowiak (1918-2009) 33A-4-13 kapitan związkowy reprezentacji Polski, wiceprezes PZPN, dziennikarz sportowy
Władysław Szczepaniak (1910-79) 33H-3-16 kapitan reprezentacji Polski w piłce nożnej, najstarszy reprezentant do 2013 r., legenda "Polonii" Warszawa


Ludwik Lepiarz (1891-1937) 34A-4-1/2 ppłk dypl., szef sztabu Okręgu Korpusu we Lwowie, prezes "Pogoni" Lwów 1933-35, sowiecki szpieg, popełnił samobójstwo po aresztowaniu
Leon Dziubecki (1904-48) 34D-2-16 polonista, prezes podziemnego Stronnictwa Narodowego, zmarł w więzieniu mokotowskim
Stanisław Kowal (1928-2001) 35K-1-15 mistrz Polski w trójskoku w 1952, olimpijczyk z Helsinek
Zenon Komender (1923-93) 35K-1-25 wicepremier 1982-85, zastepca przewodniczącego Rady Państwa 1985-89, 1982-89 prz. ZG Stowarzyszenia "Pax", minister handlu wewn. i usług 1981-82
Leopold Endel-Ragis (1894-1943) 35K-3-30 d-ca 22 Dywizji Piechoty Górskiej, szef sztabu Okręgu Korpusu II Lublin 1930-34, kmdt Okręgu Kielce-Radom ZWZ
Zygmunt (Ścibor) Rylski (1898-1945) 36H-1-23 ppłk, komendant Obwodu Warszawa-Praga AK, zginął podczas ewakuacji KL Stutthof (grób symboliczny)
Władysław Kuczyński (1915-2003) 37A-6-25 profesor budownictwa i dr h.c. Politechniki Łódzkiej, wykładał też w Płocku, Kinszasie i Oranie
Stanisława Perzanowska (1898-1982) 37B-5-28 aktorka, reżyser, współzał. Teatru Ateneum, radiowa Helena Matysiakowa, pedagog PWST
Barbara Grabowska (1954-84) 37G-2-8 tragicznie zmarła aktorka nagrodzona w 1981 r. Srebrnym Niedźwiedziem na festiwalu w Berlinie
Jan Smoła (1889-1945) 38B-5-18 wiceprezes PSL "Wyzwolenie" 1918-31, sekr. nacz. SL 1931-35, poseł 1919-35
Aleksander Reksza-Kakietek (1909-85) 38C-5-5 dziennikarz, red. nacz. "Boksu", patron nagrody za zasługi dla tego sportu
Andrzeja (Maria Stefania) Górska (1917-2007) 39H przełożona generalna szarych urszulanek 1964-83, Sprawiedliwa Wśród Narodów Świata
Włodzimierz Fijewski (1913-94) 39L-3-4 reżyser i aktor teatrów lalek, współpatron skweru na Powiślu
Cecylia Cesarska-Kardasz (1916-99) 40A-6-4 tancerka Teatru Wlk. i Pol. Baletu Reprezentacyjnego
Roman Hurkowski (1949-2010) 40M-6-1 dziennikarz, 1998-2001 red. nacz. "Piłki Nożnej"

kwatera poległych w powstaniu warszawskim żołnierzy Gwardii Ludowej PPS-WRN (kwatera 33C)


Anna Szczepaniak 1951-79 42B-5-1 aktorka znana z serialu "Daleko od szosy", popełniła samobójstwo po śmierci ukochanego
Bolesław Babski (1900-39) 42I-3-16 adwokat, poseł, prezes Związku Młodzieży Wiejskiej 1933-35
Bronisław Banasik (1894-1979) 43B-6-14 płk, szef sztabu KG Nar. Organizacji Wojsk., komendant gł. Nar. Zjednoczenia Wojsk. 1946-48
Józef Kosacki (1909-90) 44C-3-8 profesor WAT, por. saperów, wynalazca ręcznego wykrywacza min, patron Wojsk. Instytutu Techniki Inżynieryjnej we Wrocławiu
Marian Bernaciak "Orlik" (1917-46) 45N (kwatera ofiar UB "przy studni") d-ca oddziału partyzanckiego AK i WiN na Lubelszczyźnie, okrążony popełnił samobójstwo
Helena Bukowska-Szlekys (1899-1954) 46B-2-2 kier. Zakładu Tkactwa ASP
Barbara Różycka-Orszulak (1946-2009) 46C-3-29 posłanka KPN 1991-93, szef biura parlamentarnego tej partii, geodetka
Emil Barchański (1965-82) 46F-6-20 uczeń, uważany za najmłodszą ofiarę stanu wojennego
Stella Pokrzywińska (1920-2003) 47K-3-12 primabalerina Opery Poznańskiej i Bałtyckiej, choreograf
Halina Starska (1888-1957) 48F-1-32 aktorka, "pierwsza gwiazda kina polskiego", reżyser teatralny (m.in. teatr lalek)
Ryszard Ordyński (pierwotnie Dawid Blumenfeld, 1878-1953) 48G-4-29 reżyser filmowy i teatralny (m.in. w Metropolitan Opera)
Stanisław Kuhn (1903-82) 48G-7-33 elektronik, prorektor Politechniki Warszawskiej 1956-59
Szczepan Pieniążek (1913-2008) 49A-1-25 profesor sadownictwa SGGW, wiceprezes PAN 1975-80, dr h.c. m.in. uniwersytetu w Bonn, honorowy obywatel Skierniewic i dyr. Instytutu Sadownictwa tamże
Zbigniew Kiliński (1919-93) 49D-4-24 pierwszy tancerz Polskiego Baletu Reprezentacyjnego, choreograf Teatru Wlk. i "Mazowsza"
Stefan Wołoszyn (1911-2004) 50G-3-3 pedagog, profesor UW, rektor 1960-71 i dr h.c. AWF w Warszawie
Tadeusz Konarski (1905-77) 52A-3-33/34 kmdr por., d-ca ORP "Wilia", adiutant wiceadm. J. Unruga
Józefina Łapińska (1900-86) 52A-4-4 psycholog, komendantka Pogotowia Harcerek
Jan Wojciech Osiecki (1930-2009) 52H-1-21 profesor mechaniki Politechnniki Świętokrzyskiej, dr h.c. jej i Politechniki Łódzkiej
Ryszard Sawko (1922-85) 52H-4-8 urzędnik ZUS, poseł i czł. RN m. W-wy z ramienia SD


Janusz Bukowski (1941-2005) 54I-1-28 aktor, reżyser, dyr. Teatru Polskiego w Szczecinie
Jerzy Giżycki (1919-2009) 57C-1-16/18 krytyk filmowy, autor programów TV i książek o szachach
Mieczysław Fleszar (1915-73) 57K-4 profesor geografii ekonomicznej, 1951-54 rektor Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Poznaniu
Zygmunt Augustyński (1890-1959) 59C-2-5 red. nacz. "Ekspressu Porannego" i "Gazety Ludowej"
Zygmunt Fedorowicz (1889-1973) 61G-1-12 podziemny delegat Rządu na okręg wileński, działacz SN, doc. Instytutu Zoologii PAN
Zdzisław Fedorowicz (1922-2007) 61G-1-12 wiceprezes NBP i Komisji Planowania przy Radzie Ministrów, prorektor SGPiS, dr h.c. SGH
Leon Wójcikowski (1899-1975) 63B-3-6 tancerz i choreograf m.in. w Les Ballets Russes i zespole Anny Pawłowej, London Festival Ballet, profesor PWST
Andrzej Ajnenkiel (1931-2015) 64C-4-19/20 prof. IH PAN, dyr. Wojsk. Inst. Hist., prezes Tow. Miłośników Historii i Pol. Tow. Hist. (1988-91)
Józef Grudziński (1903-44) 64C-4-21 wiceprzewodniczący Rady Jedności Narodowej z ramienia SL
Marcin Łyskanowski (1930-2013) 65B-4-5 profesor Akademii Med., prezes Pol. Toe. Historii Medycyny i Unii Pol. Pisarzy Medyków
Jerzy Gogół (1922-96) 65B-4-24/25 kier. zespołów baletowych m.in. Opery Warsz. (1954-55), Poznańskiej i Wrocławskiej
Halina Konopacka (1900-89) 67D-1-26 pierwsza polska mistrzyni olimpijska (rzut dyskiem w Amsterdamie), poetka i malarka



Witold Borkowski (1919-95) 68A-2-14 I tancerz Opery Warszawskiej 1950-64, Śląskiej 1947-49, kier. baletu Opery Łódzkiej i Centr. Zespołu Art. WP
Ryszard Koncewicz (1911-2001) 69F-2-9 pierwszy samodzielny selekcjoner reprezentacji Polski w piłce nożnej 1968-70, jako trener mistrz Polski z Ruchem, Polonią Bytom i Legią
Włodzimierz Boruński (1906-88) 70D-4-12 aktor, m.in. doktor Szuman w serialu Lalka, stryjeczny brat Juliana Tuwima 
Franciszek Pauliński (1901-43) 71A-4-6 pallotyn, publicysta, prz. Komisji Duchowieństwa przy Kierownictwie Walki Cywilnej
Aleksandra Zagórska (1884-1965) 71B-3-11 ppłk, komendantka Ochotniczej Legii Kobiet, matka bohatera obrony Lwowa w 1918 Jurka Bitschana
Józef Kalandyk (1898-1952) 71F-1-6 ppłk, d-ca 40 pp "Dzieci Lwowskich", komendant szkoły podoficerskiej i szef wyszkolenia Korpusu Ochrony Pogranicza
Bolesław Lewandowski (1912-81) 71G-5-4 dyrygent m.in. Opery Warsz. (1937-39 i 1954-57), Teatru Wielkiego
Wiesław Wieczorkiewicz (1927-95) 72E-5-9 gł. architekt woj. warsz, 1973-75, wicepres oddz. warsz. SARP 1974-78, profesor Politechniki Warsz., specjalista budown. wiejskiego
Adam Stelmach (1912-2004) 73A-5-21 długoletni prz. Zarządu Sekcji Autorów Fotograf. ZAiKS, major WP
Krzysztof Michalski (1948-2013) 75A-2-19 profesor filozofii UW, Boston University, rektor Instytutu Nauk o Człowieku w Wiedniu, tłumacz
Walenty Foryś (1881-1950) 76A-6-29 prezes PZLA 1945-49, sekr. gen. PKOl 1932-36
Sławomir Wysocki (1957-2003) 76C-2-16 kompozytor i autor tekstów, gitarzysta zespołu Róże Europy
Emilia Malessa (1900-49) 80B-6-27 kapitan, szef łączności zagranicznej Komendy Gł. AK i WiN
Krzysztof Ostasiuk (1961-2002) 80E-2-19 wokalista grup hard rockowych, m.in. Fatum i Hetman
Andrzej Zawiślak (1937-2015) 82A-1-2 minister przemysłu i handlu 1991, prezes Stowarzyszenia Polska-Wschód, profesor zarządzania na UW
Wiesław Jasiobędzki (1928-2004) 82C-1-11 dziekan Wydz. Chemii Politechniki Warszawskiej
Aleksander Soliński (1914-89) 83D-4-16 harcmistrz, nauczyciel, powstaniec warszawski, działacz społeczny, patron ulicy na Zaciszu
Stanisław Skrzecz (1903-86) 85B-6-31/32 mjr, szef sztabu komendy garnizonu AK w Wilnie, kmdt dzielnicy A
Edmund Pluciński (1929-2014) 86B-4-32 1987-90 dziekan Wydz. Fizyki Teoret. i Matematyki Stosowanej PW, matematyk
Mieczysław Forlański (1909-83) 86C-6-18 pierwszy polski medalista Mistrzostw Europy w boksie w 1930 r.
Stanisław Piwowar (1920-2010) 87A-4-30 dziekan Wydz. Mechan.-Technol. Politechniki Warsz. 1975-78, wiceprezydent Międzynar. Instytutu Spawalnictwa
Tadeusz Puder (1908-45) 91A-1-7 ksiądz pochodzenia żydowskiego, zginął pod kołami sowieckiej ciężarówki
Leszek Sołonowicz (1931-84) 91B-1-28 architekt, m.in. hotel Victoria w Warszawie, prace w Zjedn. Emiratach Arabskich
Franciszek Blok (1900-69) 92C-2-5 porucznik, komendant Obwodu Brzesko AK
Hieronim Dobrowolski (1900-73) 92A-6-4 poseł PPS 1943-52
Andrzej Waleron (1882-1969) 98B-5-11 prezes RN Stronnictwa Chłopskiego 1929-31 i SL 1933-35, red. nacz. "Zielonego Sztandaru" 1947-48, poseł na Sejm RP i Sejm Ustawodawczy PRL
Leon Lipski (1902-43) 100A-1-35 czł. KC KPP
Tadeusz Puff (1911-87) 100A-7-2 prorektor Politechniki Warsz. 1966-69, kier. Zakładu Technologii Maszyn
Franciszek Abraszewski (1909-72) pod murem ul. Odrowąża, kpt., prezes obwodu i inspektoratu WiN Lublin

głaz w Alei Głównej ku czci żołnierzy AK obwodu Warszawa-Praga

Spośród osób pochowanych na Cmentarzu Bródnowskim, których dokładnego miejsca pochówku nie udało mi się jeszcze ustalić, trzeba pamiętać o przewodniczącym Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego, wykładowcy AWF i SGPiS Zygmuncie Filipowiczu (1907-2003), architekcie Jerzym Kumelowskim (1925-2007), projektancie m.in. kilku osiedli na Pradze, twórcy i głównym reżyserze Teatru Sensacji "Kobra" Józefie Słotwińskim (1908-2005), czy reżyserze filmowym Tomaszu Zygadle (1947-2011).

niedziela, 10 listopada 2013

Galeria chały cz. 2 (Stare Powązki)

Antoni Malczewski - nie Jacek!

Statystyki wejść są bezlitosne. Wpis dotyczący alej zasłużonych na Powązkach Wojskowych cieszy się ponad pięć razy większą popularnością niż pozostałe tematy poruszane na tym blogu. Nie tylko dlatego, że zawiera mnóstwo nazwisk - często osób, o których trudno znaleźć informacje w Internecie i literaturze historycznej. Jest również popularny wśród osób szukających wiadomości na temat Alei Zasłużonych na Starych Powązkach. Logika nakazywałaby jej również poświęcić osobny wpis, jednak już rok temu podjąłem decyzję, że tego nie zrobię. Czy wiesz, kto to był? to blog dla ciekawskich, ale nie dla leniwych. Wyczerpującą kronikę tego miejsca można znaleźć w książkowych przewodnikach, które są łatwo dostępne w bibliotekach, antykwariatach i serwisach aukcyjnych. W 1992 r. powstała nawet osobna publikacja na temat alei autorstwa Hanny Faryny-Paszkiewicz i Piotra Paszkiewicza. Poza tym w ostatnim czasie o pochowanych tam można poczytać i obejrzać ich nagrobki na serwisie ipowazki.pl, z którego twórcami nawiązałem niedawno korespondencję. Jestem pod wrażeniem tej strony - jak na razie jej "bohaterowie" zostali dobrani bardzo trafni, tak że nie mogę się doczekać kolejnej aktualizacji. Ma ona dotyczyć m.in. kilku wybitnych osób, których grobów nie byłem w stanie sam odnaleźć. A wśród już opisanych pochowanych również znajduje się wiele postaci o niezbyt znanych szerokiej opinii biografiach (z mojego punktu widzenia to m.in. Przemysław Burchard, Andrzej Fedorowicz, czy Maria Kobuszewska-Faryna, dla kogoś innego mogą to być np. generałowie epoki napoleońskiej).

Życzę załodze ipowazek powodzenia w realizacji celu, który również sam sobie wyznaczyłem, czyli prostowania błędnych wyobrażeń na temat warszawskiej nekropolii. Niestety, nierzetelne media zostawiają nam duże pole do popisu. W maju ubiegłego roku na stronie TVN Warszawa znalazłem artykuł oparty - jak wynika z podpisu - na notatce PAP, który przedrukowała skądinąd niezwykle wartościowa strona dzieje.pl. Co gorsza, 1 listopada pojawił się on ponownie, tylko nieznacznie poprawiony, uzupełniony i pod nowym tytułem, a nawet doczekał się pochwały w komentarzu jako pożyteczna ściąga (!) W tej formie na pewno nie...

W artykule możemy przeczytać np. "w najstarszej części Cmentarza Powązkowskiego - w okolicach bramy św. Honoraty - znajdują się groby: pisarza i polityka, współautora Konstytucji 3 Maja ks. Hugona Kołłątaja, hetmana wielkiego litewskiego i mecenasa sztuk Michała Kazimierza Ogińskiego, poety Antoniego Malczewskiego". Na stronie TVN można było przeczytać o... malarzu Jacku Malczewskim, który spoczywa w Krakowie na Skałce (chociaż pragnął na tamtejszym Cmentarzu Salwatorskim). Należy też dodać, że grób Malczewskiego to tylko symboliczny głaz ufundowany kilkadziesiąt lat po jego śmierci przez innego literata, Hipolita Skimborowicza. Trudno się kłócić z takim opisem topograficznym, jednak trudno dostrzec sens tego zdania, skoro dalej czytamy: "Tuż przy najstarszych kwaterach wzniesiono na początku XIX wieku katakumby, w których chowano działaczy społecznych oraz dostojników świeckich i kościelnych. Spoczywają tam m.in.: historyk, pierwszy prezes Towarzystwa Przyjaciół Nauk - biskup Jan Albertrandi, literat i działacz Oświecenia - ks. Franciszek Bohomolec, architekt (Dominik) Merlini, prymas Michał Poniatowski." 

To prawda, jednak w katakumbach pochowano również...Kołłątaja i Ogińskiego. Poza tym katakumby zostały silnie zniszczone w czasie drugiej wojny światowej i odtworzenie przedwojennego układu pochówków okazało się niemożliwe, dlatego nie można pisać o ich mogiłach w czasie teraźniejszym. Moim zdaniem pisząc o katakumbach, lepiej kłaść nacisk na pogrzeby z ostatnich dekad: Czesława Niemena, Aleksandra Bardiniego, Ireny Jarockiej, Karin Stanek. Ma się wrażenie, ze pierwotnie autor tekstu chciał napisać o innych osobach, rzeczywiście pochowanych u zarania historii cmentarza w okolicach kościoła św. Karola Boromeusza: Wojciechu Bogusławskim, Janie Kilińskim i Stanisławie Konarskim. Niestety, ich groby zostały zniszczone podczas rozbudowy świątyni ok. 1850 r.

W kolejnym akapicie znajdowała się nieprawdziwa informacja o pochówku Romualda Traugutta na Powązkach, na szczęście w tym roku została usunięta przez dzieje.pl. (Na tym cmentarzu, w kwaterze 203, spoczywa jego córka Alojza). Wreszcie pod opisem Alei Zasłużonych czytamy "W nowszej części cmentarza spoczywają artyści: ludzie teatru i poeci, m.in. Józef Węgrzyn, Jadwiga Smosarska, Józef Elsner, Stanisław Moniuszko, Jan Kiepura, Bolesław Leśmian, Kalina Jędrusik, Tadeusz Nalepa, Danuta Rinn, Zygmunt Kęstowicz, Jan Tadeusz Stanisławski." Samo określenie "nowsza część cmentarza" jest dyskusyjne, ponieważ rzeczywiście powstawał on w kilku etapach, jednak poza kilkoma skrawkami gruntu przyłączonymi w latach międzywojennych, już przed I wojną światową otrzymał swój obecny kształt. Inna kwestia, że nie wszystkie kwatery wypełniły się w tym samym okresie, lecz dla przeciętnego turysty nie ma to większego znaczenia, ponieważ ku ubolewaniu estetów masa współczesnych nagrobków znajduje się również między kościołem a katakumbami. 
"nowa część Powązek" z grobem Leśmiana też jest bardzo stara...

Mniejsza zresztą o to - sedno sprawy tkwi w tym, że poza Węgrzynem (kw. 293) i od biedy Leśmianem (kw. 171) wszyscy wymienieni artyści zostali pochowani właśnie w najstarszej części założenia, w tym Smosarska, Kiepura i Jędrusik...w Alei Zasłużonych, a Stanisławski w jej przedłużeniu! Gdyby autor naprawdę chciał zachęcić do odwiedzenia mniej uczęszczanych części cmentarza, w których dominują nagrobki powstałe po 1918 r. musiałby wymienić zupełnie inne nazwiska, np. Edwarda Dziewońskiego (kw. 235), Marka Hłaski (kw. b), Andrzeja Łapickiego (kw. c), Agnieszki Osieckiej (kw. 284b), Jerzego Wasowskiego (kw. 240)...Może też zastanawiać pominięcie w tekście Bolesława Prusa, Henryka Wieniawskiego oraz Franciszka Żwirki i Stanisława Wigury.

Korekta zawiniła także w ostatnim akapicie najnowszej redakcji. Zdanie "Na Starych Powązkach w ostatnim roku spoczęły ważne polskie osobistości, m.in.: główny negocjator przystąpienia Polski do Unii Europejskiej i pierwszy ambasador Polski przy Unii Jan Kułakowski, aktorka Irena Kwiatkowska, aktor Krzysztof Kolberger, pisarz Jerzy S. Sito, pisarka i sportsmenka Maria Ginter." było aktualne w listopadzie...poprzedniego roku. Wszystkie te osobistości zmarły w 2011...

Na pocieszenie mogę dodać, że błędy - choć mniej rażące - można znaleźć we wielu innych publikacjach na temat Powązek. Np. w ostatnim przewodniku wydanym w 2003 r. pod auspicjami Społecznego Komitetu Opieki Nad Starymi Powązkami znalazł się błąd wręcz symboliczny, ponieważ literówka zamieniła numer kwatery z grobem ojca obecnego prezydenta (z II zrobiło się 2). Znajdowała się tam też fałszywa informacja o pochówku wybitnego plastyka Tadeusza Kulisiewicza (w rzeczywistości spoczywa w kwaterze 39C na Powązkach Wojskowych), a w suplemencie przekręcono numer kwatery z grobem Jaremy Stępowskiego (kw. 46, w wyszukiwarce Urzędu Miejskiego można go odnaleźć tylko jako Junoszę-Stępowskiego). Dezorientować może wzmianka o aktorze Henryku Biście, którego szczątki ekshumowano na Cmentarz Komunalny we Włocławku.

Jak przystało na listopad, w najbliższych miesiącach na blogu powinno się ukazać więcej tekstów na temat cmentarzy, a na razie czekam na 5000 odsłon tego. Statystyka podpowiada, że doczekam się w wakacje 2015 r., ale może Stare Powązki są popularniejsze niż Wojskowe :)